Denken en tijd..

Pas bekeek ik een filmpje met Jiddu Krishnamurti, over de samenhang van denken en tijd. Al het denken is een tijdconstructie.

Een van de redenen dat Krishnamurti moeilijk te bevatten is, ligt aan zijn uitzonderlijke manier van levensbetrachting. De vele opgenomen gesprekken met hem, die je heden kunt bekijken op YouTube zijn voornamelijk opgenomen in zijn laatste levensjaren. Hij komt er daardoor wat haperend over, maar niets heeft de helderheid van zijn geest ooit gebroken. De theosofische vereniging die hem ooit 'ontdekte' werd recent beschreven als een occulte beweging, vooral uit christelijke kringen wordt dan snel een verband gelegd met illuminatie en satanisme of  'new world order' en de nieuwe wereldleraar. (In christelijke kringen wordt het zich bezighouden met onzichtbare werelden vaak beschouwd als het aanroepen van de duisternis. Je vraagt je af wat nog groter bijgeloof is.)

Na de 'ontdekking' van Krishnamurti werd hij in de theosofische vereniging beschouwd als de nieuwe wereldleraar, op een toespraak in Ommen ontbond hij die connectie, hij wilde geen blinde volgelingen, maar een absoluut unieke levensvisie brengen, vanaf daar ging hij zijn geheel eigen weg.
Occulte stromingen en dergelijke maakte nooit meer deel uit van zijn verdere leven, ook God en religie beschouwde hij als het "construct van tijd", tijd zal je nooit in aanraking brengen met iets wat volgens hem heilig en onaangeraakt kan worden genoemd. De hele goeroecultuur was teven iets, waar hij, als Indiër, niks mee van doen wilde hebben.
Je zou hem min of meer een atheïst kunnen noemen, maar die betiteling zou hem volledig tekort doen. Hij was alles behalve een platte materialist.

Gedachten zijn dus tijdconstructies, de samenhang van verleden heden en toekomst, iets in je geest opnemen heeft tijd nodig, de geconditioneerde geest is een tijdconstructie, het iets worden heeft tijd nodig, ambitie, het gaan van A naar B. Dan stelt Krishnamurti de bijzondere vraag, of er in de menselijke geest een ruimte is, die door niets is aangeraakt, die dus tijdloos is. Niet in de betekenis, die althans dan bij je zou opkomen - dat je deze speciale plek moet zoeken. Het zoeken zelf is wederom een tijdproduct. De innerlijke revolutie waar hij het over heeft, zou zich in één moment moeten voltrekken.

Dit hele idee stoot veel mensen reeds tegen, leven beschouw je als een continue leerproces, een beweging, en dus een tijdsgebeuren, wat je verder ook ervan hoopt, het komt voort uit een bepaalde evolutie. Zolang je voortbeweegt in de tijd, ben je in tweestrijd en conflict, dat wat je bent en dat wat je wilt zijn of worden botsen - maar ook wordt het wereldtoneel beheerst door conflict. Conflict wat een tijdproduct is (alle conditionering is een tijdproduct) is onvolledig.

Denken zou je kunnen omschrijven als een altijd onvolledige beweging, het werkt afscheidend tussen jouw en mij, ik en de wereld, dit volk land en natie en dat volk land en natie, omdat het denken de altijd onvolledige werking is van de geest, veroorzaakt het al het conflict, zowel intern als extern. Het denken werkt scheidend, en mist altijd de volledigheid.

Als je hierover nadenkt, zit daar een bepaalde aangrijpende waarheid.
Daarom vraagt Krishanmurti of er een handeling mogelijk is, die niet het resultaat is van denken.

De term handeling wordt hier echter niet specifiek bedoelt als een "daad" of een fysieke werkzaamheid. Eer als een 'innerlijke handeling' : De enige ware revolutie van de mens zou zich sowieso uitsluitend kunnen voltrekken op het innerlijke front.
De wereld is altijd het directe gevolg van de innerlijke bewegingen van de mensen, dit valt wellicht niet te ontkennen, zolang mensen begrenst blijven door hun denken en daardoor in hun handelen zal zich dit aftekenen in de wereld. (Het zal altijd de kloven scheppen die je in de wereld blijvende waarneemt.)

De bijzondere plek in de menselijke geest, die niet is aangeraakt door het denken, zou alleen kunnen ontstaat wanneer het denken eindigt. Het denken is herinnering en conditionering, het denken beslaat heel het verleden, het verleden hangt als het ware als een grijze mist over het doorlopende leven. Alsof je een oude plant elke dag opnieuw bedruipt met wat water, waardoor de plant voortwoekert. Er zal nooit iets nieuws ontstaat, een nieuw zaadje, dat door niets is aangeraakt.

Krishnamurti omschrijft exact de wereld, maar ook de innerlijke mens, en de nooit eindige conditioneringen die in de wereldgeest blijven voortwoekeren, en die alle volgende generaties weer overnemen.
Wat me bijzonder aanspreekt is de betekenis die hij geeft aan leven en dood, waarom is de mens bang om niets te zijn? - een van de titels van zijn gesprekken - het niets wil zeggen het eindigen van al het oude, en dus van de tijd - om in een tijdloze geest over te gaan.

Maar dit is zeker toegegeven moeilijk te bevatten, een tijdloze geest is niet een geest die zich niet langer kan oriënteren, hij heeft het niet over een vorm van dementie, maar over een geest die volledig is gevrijwaard van alle wereldinvloeden, en innerlijke conflicten, (de meeste van ons mensen zijn conflicten wel gewend, we kunnen er ons nietmaals een voorstelling van maken hoe je zou kunnen leven in een conflictloze volledigheid.)

De vraag, of er in de geest een plek is, of beter of de geest zelf in staat is, om tijdloosheid te ervaren is datgene wat Krishnamurti het heilige zou noemen. Iets wat nog nooit is aangeraakt door het denken, wat geen product is van het denken, (zoals ook religies product zijn van denken) .. Dit keert eigenlijk de gehele werkelijkheid om zoals wij die ervaren. We ervaren de werkelijkheid uitsluitend door het denken en door de constante inmenging van het verleden, de tijd, die zich wederom een heden en een toekomst schept. (In tegenstelling tot bijvoorbeeld Eckhart Tolle is het "NU" net zozeer het product van de tijd. Nu is het gezamenlijk resultaat van tijd. Tijdloosheid zou dus ook betekenen het eindigen van het 'nu'.)