'Jezelf wegcijferen'

In het stukje 'jezelf wegcijferen'  geeft Wider Útsjoch een wat radicaal beeld, van een mensvisie, waarbij je het gevoel krijgt van erg zwart/wit.

'Wat kan de bedoeling (betekenis) zijn van ons bestaan? Camus meende dat ons bestaan, als wij niet weten waarom wij bestaan, absurd is. De mens: wie is hij, wat is hij, wat moet hij in dit heelal? Het is een smet op de filosofie dat deze vragen niet beantwoord zijn.' ..

Hij beschrijft enkele citaten uit een boekje (het laatste offer van Daniel, R. Hoger) waarin een man, over wiens leven weinig bekend was en die afgezonderd leefde, die elke maand een groot deel van zijn inkomen weggaf aan goede doelen, besloot zijn leven te beëindigen voordat hij anderen tot last werd. Het is een fictief verhaal. Maar het concept doet mij érg christelijk aan, als je dit zo mag zeggen.

De natuur is bepaalt niet gericht op het jezelf wegcijferen :

'Wel, het is verrassend, maar de gedachte dat we onszelf moeten wegcijferen staat haaks op onze natuur. We zijn door de natuur ingericht, tot in de zwakste vezels, om ons zelf in stand te houden en te vermeerderen. Ons verstand is bovendien zo ingericht dat wij vanzelfsprekend ons eigen gelijk voortdurend bevestigd zien; we zijn slecht in staat om ons te verplaatsen in het standpunt van andere mensen.  

Wegcijferen is er dan ook niet bij. Het is eerder andersom: van nature vrezen wij voor ons leven en voor een aantasting van onze welstand.'

In het grote plaatje heeft eigenbelang (immers) wel degelijk een belangrijke plaats en zin in het bestaan, zonder eigenbelang zou elk schepsel het bijltje erbij neerleggen en wachten op zijn dood. Er zou geen evolutie hebben plaats gevonden, zonder strijd om eigenbelang: het eigen overleven en dat van de soort. Maar de Limiet schijnt uiteindelijk wel bereikt :

'Op den lange duur heeft eigenbelang kwalijke gevolgen. Want op een lege, dode planeet kunnen wij niet leven. De natuur, het stelsel waarin de exploitatie van eigenbelang tot kunst is verheven, leert ons dat eigenbelang tenslotte niet vruchtbaar is (dit gaat in ieder geval op voor de mens, het dier dat over ‘waarden’ beschikt).' Volgens 'de lachende theoloog' is de enige oplossing het jezelf volledig wegcijferen, een min of meer tegennatuurlijke daad, want het gaat in tegen het volledige eigenbelang.'

DLT besluit :

'Al met al kun je zeggen dat de wereld religieus van aard is. De fysica van deze wereld is bijzaak. Zaak is dat wij worden bewogen door ‘waarden’ en niet door ‘feiten’. Ethiek, gedachten aan goed en kwaad, is het eigenlijke licht van de wereld. Deze manier van kijken is universeel. Wij kunnen de mens dan ook beschouwen als een wezen in een kwade wereld dat bezwaard is met een ethische opdracht.'

Deze gedachte is mij echter té radicaal. Omdat eigenbelang wezenlijk inhoud een gezond streven naar zelfbehoud, stel dat de figuur in het boek dat hij beschrijft besluit zijn leven voortijdig te beëindigen door het volledig te verwaarlozen, geen brood meer te kopen, en te wachten tot hij eenmaal bij ernstige vermagering uithongert. Mij lijkt ook dit niet onze levensopdracht. Eerder geloof ik in afstand doen, jezelf te beperken, bewúst te leven, anderen te ontzien, jezelf niet continue op de voorgrond zetten, je rijkdommen te delen et cetera.

Zelfbehoud lijkt echter de eerste opdracht, anders zou je het leven nietmaals hoeven op te starten. De vogel die zijn uitgebroede jongeren niet hielp, hielp zijn eigen soort om zeep. De natuur heeft daarmee feitelijk ook reeds andere kwaliteit vanaf de oorsprong, namelijk het moederinstinct, en heeft daarmee een mate van onbaatzuchtigheid reeds geschapen.

Maar vooral stond ik even stil bij de formulering van DLT, dat het hoofdpersonage in zijn boek, besloot zijn leven te beëindigen omdat hij anderen niet tot last wilde zijn. Het 'anderen tot last zijn', staat hier centraal. Want wanneer ben je anderen tot last? Dan uitsluitend wanneer mensen een op en top egocentrisch bestaan leiden en willen leiden, en niet de 'last van anderen op zich willen nemen'. Eerder zou je dus stellen: Wees elkaar flink tot last..

Het 'elkaar tot last zijn' is de leermeester in al het bestaan, we zijn er niet alleen om onszelf maar om elkaar, de 'lachende theoloog' geeft eigenlijk een vrijbrief aan alle ouderen, om maar zelfmoord te plegen. Want stel, mensen worden andere mensen eens tot last?
Dat is de essentie van een zorgzame samenleving. Mij schijnt een samenleving pas de top te hebben bereikt in afschuwelijk egoïsme, als men elkaar niet meer 'tot last wilde' zijn...……….