Dit staat los van de maakbaarheid in de samenleving, en ook weer niet, het idee dat politieke inmengingen en besluiten in het leven van een massa mensen samenlevingen als geheel verbeteren, gaat typische menselijke facetten uit de weg, zoals zelfzuchtigheid en hebzucht, waardoor de grote verschillen in samenlevingen in stand blijven. Zoals kansrijke of kansarme mensen, (een dominerende elite die reeds de meest dramatische vormen heeft aangenomen, dat verandert de wereld structureel ook geheel niet.) Dat politiek zoveel kan veranderen aan slechts vergaande materiële verschillen wereldwijd is een illusie.
Maar tevens is het eer genomen vanuit de evolutie, dat de ene mens kansrijker is dan de ander, niet alleen materieel bezien: in tegenstelling tot wat veel mensen geloven, namelijk dat alle mensen "dezelfde en gelijke kansen en mogelijkheden hebben" is bv. de visie van Dick Swaab onthutsend. In het gesprek met Esther van Fenema (vorig stukje) zegt Dick Swaab dat elk mens uniek is, maar daarmee bedoelt hij eenvoudigweg dat elk mens is gevormd in een uniek eigen (moeder)lichaam, er zijn als het ware geen twee gelijk gevormde hersenen. (Uniek zijn is dus niet perse iets van "hoera" A la Emile Ratelband.)
Dick Swaab wordt zeer bekritiseerd door zijn visie van het 'wij zijn ons brein', de boektitel klopt feitelijk niet eens meer, omdat hij juist zegt dat elk mens zijn geheel eigen "brein vormt', er is dus geen "wij" met 'een soort brein'.
Het wij speelt een ongelofelijk belang in de samenleving, samenlevingen willen het liefste alle mensen 'gelijk kneden', uitgaande van eer de wens dat alle mensen gelijk zijn en dat ze alle dezelfde kansen en mogelijkheden hebben, (wat immers radicaal onwaar is.)
- Als je rijk wilt worden helpt het al, als je uit 'rijke ouders' wordt geboren. Vervolgens verschillen mensen vanuit hun genetische fysieke achtergrond waardoor gelijke kansen niet bestaan.
Een andere reden daarvoor geeft Dick Swaab aan als Xenofobie. Gelijkheidsstreven zo meende hij komt voort uit de oertijd, toen mensen in kleine groepen samenleefde, in de savanne, en moesten strijden om hun voortbestaan. Andere mensengroepen waren dan niet welkom. Deze overlevingsdrang wat het in oorsprong was, is uitgegroeid tot een argwaan en vrees, voor alles en iedereen wat anders is.
Een opvallende vorm van xenofobie was een nare documentaire gisteren op tv, - terloops hier erbij gevoegd - In bepaalde Afrikaanse stammen werden kinderen die werden geboren met handicaps zowel verstoten door de eigen ouders, vooral door de vaderlijke kant, als door de hele familie, en ter louter wanhoop werden ze met regelmaat vermoord. Men noemde dit moorden uit mededogen. Feitelijk echter speelde onnozele schaamte de hoofdrol, een man die bij een voorlichting zei dat hij zich als man en met hem zijn vriendenkring schaamde voor een gehandicapt kind. Dit is natuurlijk ook een extreme vorm van xenofobie, het schuwen en afstoten van mensen die "anders" zijn. Namelijk gehandicapt.
Volgens Dick Swaab is het minder positief gesteld met de veranderlijkheid en veranderbaarheid van de mens. Je kunt je voorstellen dat dit voor een aantal mensen moeilijk aanvaardbaar is, in de psychologie en psychiatrie en middels allerlei psychologische benaderingen (en therapieën) gaat men uit van nu juist de veranderbaarheid van de mens. De mens wordt voor een belangrijk deel gevormd reeds in de baarmoeder, daarna is het wat prutsen en rommelen aan een eigen soort identiteit. Is de mens eenmaal gevormd, dan valt er weinig meer aan te veranderen. Daarbij spelen de discussies - die een tijd geleden nog volop werden gevoerd op Internet - aangaande de vrije wil.
Wanneer de vrije wil niet bestaat is het belangrijk te weten waarom dan wel bewustzijn bestaat of nodig is? In het reductionisme krijgen beiden, en dus ook bewustzijn steeds minder aan ingrijpende betekenis. De hersenen spelen als het ware hun eigen spel, met of zonder het bewustzijn erbij. Volgens Swaab krijgt bewustzijn hoofdzakelijk een betekenis in het beoordelen van eigen of andermans gedrag, en op zaken als gemaakte fouten - een corrigerende functie.
Hij beweert zelfs, dat een mens een taak zeer goed kan uitvoeren wanneer bewustzijn min of meer is uitgeschakeld. Ik moet zeggen dat ik dit wat betwijfel, elk mens weet dat wanneer hem de slaap overmant en het bewustzijn buiten spel staat, er niet bijster veel meer wordt verricht, althans extern.
Natuurlijk is er meer onweten dan weten in de feitelijke kennis van mens, menselijk brein en het denken en handelen van de mens. De opvattingen van Swaab bv. over homoseksualiteit, als een hersenafwijking, (er zijn onder seksualiteit natuurlijk meer gradaties - zoals bi/seksueel zijn.)
Homoseksualiteit wordt voor veel mensen (of ze nu katholiek of anderzijds gelovig zijn niet) ook ervaren als een aard xenofobie. Hij gelooft niet in de vrije keus aangaande seksualiteit, zoals met al het gedrag van mensen zit de seksuele geaardheid in 'de hersenen'.
(Een andere visie van Swaab die bv. evenmin afdoende bewijsbaar is, is dat anorexia (voornamelijk bij vrouwen komt het voor) te maken heeft met de hongerwinter - of in elk geval met zeer armoedige toestanden. Het tekort aan belangrijke voedingsstoffen zou in embryonale vorm ertoe leiden dat men zich naderhand 'vol vreet'. Dat verklaard niet de anorexia bij mensen die na de oorlog zijn geboren of in de welvaartscultuur.)
Veel vanuit het zoals men het noemt reductionistisch gedachtegoed, vindt en dat is logisch weinig begrip in het vrijheidsdenken, om het even zo te noemen. Alle mensen zijn vrij en gelijk, en hebben gelijke kansen, en kunnen hetzelfde, is maatschappelijk mogelijk een heel fijn idee. Maar het is niet de realiteit.
Ten tweede de veranderlijkheid van de mens, ook dat is bar in de realiteit. Wanneer de mens eenmaal is gevormd valt er weinig meer te veranderen. (Maak van een gelovige maar eens een atheïst of van een atheïst een gelovige.) Elk mens is in alle opzichten, en dus ook in zijn opvattingen en inzichten en heel zijn levenskijk volledig gevormd in een aantal jaren. Om die reden kun je -laat staan- hele samenlevingen ook niet naar een of andere politieke wens zomaar veranderen.
Voor mensen met psychiatrische klachten is dit geen al te welkome boodschap. Anderzijds is juist de veranderingsdrang bij sommige mensen een volledige strijd in zichzelf. Wie accepteert zichzelf volledig zoals hij/zij is? (Elk mens heeft ergens wel wensen en willen om iets in/aan zichzelf te veranderen.) Tig mensen in de samenleving krijgen tig-etiketten opgeplakt met een lijst van zogenaamde aandoeningen, de lijst met aandoeningen heeft trouwens al iets weg van xenofobie, want we willen vooral mensen in hun anders zijn catalogiseren. Het catalogiseren kan 'ons' behoeden voor teveel 'anders zijnde' mensen..
Ten laatste nog even de vrije wil kwestie. Het is al even groots gedacht van ons mensen, met onze veel belovende vrijheidsidealen - dat wij de bestuurder zijn van het schip van in elk geval "ons" bestaan. Dat dit bestaan reeds zwaar is getekend en misschien verminkt of beschadigt, door zijn vroegste afkomst, waarna het al niet veel meer kan dan wat "bijsturen" - wordt min of meer genegeerd. Afgezien ervan dat de mens sterk is, sterk geworden ook door de evolutie en daardoor veel aankan.
In het deterministisch denken heeft het schip geen bestuurder, het schip vaart op de rustige of woelige wateren van het bestaan, en de bestuurder kan niet meer dan een beetje 'bijsturen'.
Dat is toch een fundamenteel andere kijk op iets als het bestaan.
De mens bestuurt niet het schip, en kan alleen wat 'bij sturen'..
/Noodzakelijke slotnoot:
bovenstaande wil niet zeggen dat ik het reductionisme volledig aanhang. Of dat een mens "zijn brein" is en niet zoveel meer, wat daarboven uitstijgt. Desondanks kan ik Swaab goed volgen inzake zijn visie, van de 'minder maakbare mens' / en het beperkende vermogen van de vrije wil.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten