Krishnamurti heeft, vanaf ik hem al op jeugdige leeftijd las, nog steeds een aantrekking, in de zin dat de man ondanks zijn overlijden, altijd actueel zal zijn en blijven. De wereld en de wereld van mensen is sindsdien weinig veranderd, de wereld beschouwd onverminderd oorlog als een geschikt middel om vrede te brengen of te handhaven. Ondanks oorlog feitelijk het tegenovergestelde bewerkstelligt, oorlog vernietigt immers de vrede en kan het derhalve nóóit bevorderen. Maar Krishnamurti heeft zijn bijzondere aard daarin om wereld en mens samen te brengen, niet alleen is de wereld de feitelijke afspiegeling van de 'innerlijke mens', maar alles begint en eindigt ook bij de innerlijke mens. Wat hij daarom aanspreekt is de mens als zodanig.
Maar bijzonder is het thema van de dood. (Het fijne van deze reeks gesprekken is overigens de weergegeven zuivere vertaling, mits je toch enige moeite hebt met het Engels.) Krishnamurti geeft het thema van de dood een heel bijzondere betekenis. Om helderheid te brengen in wat hij zegt gaat het er wat moeizaam aan toe, het is in zoverre duidelijk dat hij het niet heeft over de lichamelijke/biologische dood van de mens. Het gaat niet om de dood van het organisme, wat er gebeurt bij de dood van het organisme daarover is al onnoemelijk veel gespeculeerd. Maar hieraan gaat hij nu juist voorbij.
Hij heeft het erover of de denker, of zoals hij het noemt, de beeldvormer als de beeldvorming, oftewel de schepper van het beeldvormende denken als tegelijk het beeldgevormde denken, kan eindigen. Beter, de continue beweging van het scheppende denken als het geschapen denken, het denken dat onafgebroken beelden creëert als zelfbeelden, de denker en het denken, de beeldvorming en tegelijk de schepper ervan. Hier gaat hij, zoals eigen aan hem was, heel ver en heel fundamenteel op in.
Men kan bij dit soort vragen eigenlijk niet ontkomen, aan concrete vragen die te maken hebben met hedendaagse kennis, zoals de neurologie van het brein, wanneer het brein op een bepaalde manier functioneert, is dit een fundamentele werking van het brein, daarmee stelt Krishnamurti onmogelijke kwesties. Want hoe kan bewustzijn iets fundamenteel beëindigen wat thuishoort bij de werkingen van het brein zelf? Veel spirituele leraren van destijds als van heden stellen zich deze vragen eigenlijk nooit.
Wanneer je bijvoorbeeld een vraag stelt zoals 'kun jij als zodanig eindigen, en wel helemaal, kan het ik eindigen: het ik staat voor heel het verleden, alle vorming en beeldvorming, tijd (verleden heden en toekomst): kan dus niet alleen de reeds gevormde voorstelling (of reeks voorstellingen) eindigen maar ook de schepper ervan (zo niet dan is dat gelijk aan enerzijds water uit een kom scheppen en anderzijds water weer erin laten stromen) - Wanneer je dus deze vraag stelt, dan is dat meer dan een kwestie van soortgelijk non-dualisme: (Non-dualisten stellen zich soortgelijke vragen aangaande het eindigen van het ik of ego, en alle beeldvorming ervan) dan doe je tegelijk een beroep op de fysieke realiteit. De hersenen hebben als belangrijkste functie nu juist het opslaan, het continue opslaan van waarnemingen en beelden als beeldvormingen, -alles wat het denken daarbij erbij fantaseert-
Het geheugen is een gigantisch en schijnbaar oneindig lijkend reservoir van heugenis, van herinneringen, automatisch slaat het alles op, je kunt daarom niet ontkomen aan de fysieke kwestie, of iets kan worden beëindigt dat tegelijk een functie is van de hersenen. Het zou kunnen dat dit eenvoudigweg niet kan. Tenzij bij ernstige fysieke kwalen zoals een mate van grote dementie. Bij dementie heeft geheugenverlies en identiteitsverlies echter ernstige en nare gevolgen. Het wordt allerminst ervaren als een soort toestand van verlicht zijn.
Nu zal het niet zo zijn dat Krishnamurti of soortgelijk de non-dualisten met het eindigen van het ego en daarmee de nasleep van eindeloze heugenis, bedoelen, dat je daarna de weg naar huis niet meer vindt omdat je niet meer weet waar je woont, of wanneer je geboren bent en uit welke ouders. Non dualisme blijft daarom voor mij althans altijd een aard spel. Want wie kan zijn heugenis door een zeef halen, en alleen heugen wat van belang is, voor bijvoorbeeld de weg vinden naar je huis?
Behalve de talloze zelfillusies, schijnt het mij eerder zo, dat geen mens zichzelf of iets in zichzelf zonder meer kan opheffen, eerder is ook dit allemaal een onderdeel van niet veel meer dan een fijne filosofie. Punt is, dat het intellectueel, (wanneer het je al geruime tijd interesseert ben je daar overigens nog meer in thuis) redelijk te begrijpen is, ook de gehele filosofie daarachter. Maar het bestaan krijgt er geen enkele dimensie bij, als je datgene niet ook daadwerkelijk vermag te leven..
Wel kunnen dit soort beschouwingen helpen, om het leven in elk geval anders te gaan bezien. De uiteindelijke daad is niet een handeling in uiterlijke zin, dit is een van de wat vage dingen die Krishnamurti benadrukt - De handeling is het 'eindigen' , maar zonder dat er iemand is die iets beëindigt. Degene die iets wil beëindigen is immers wederom deel van hetzelfde proces dat in stand houdt. Of eigenlijk alleen iets wil veranderen in zichzelf. Bestaan is boordevol van dit soort zelf-illusies.
Kan daarom het proces eindigen van continue en onafgebroken beeldvorming, kan niet alleen alle beeldvorming eindigen maar ook de beeldvormer : Krishnamurti gaat zover te vragen of de geest ofwel de hersenen helemaal niets kunnen registreren. (Dit schijnt mij nu een echte hersenkwestie, want hersenen hebben de werking dat ze juist alles registreren.) De vraag naar het onmogelijke dus. Zelf betwijfel ik of bewustzijn geest of brein ooit in staat is om niets te registreren.
Dat zou betekenen dat het alleen nog bewust is, gewaar, dat het als het ware binnenin het 'speelveld bestaat van leven' zonder een of ander specifiek te registreren.
Bijvoorbeeld: Dit registreren borrelt op, iemand zegt iets dat misschien kwetsend is, maar het gaat als een windvlaagje van betekenisloosheid voorbij, er is geen "jij" die dit óppikt en meteen zich gekwetst voelt.
De dood krijgt -per slot- voor Krishamurti deze specifieke betekenis, van niet registreren, van het beëindigen van alle beeldvorming, wanneer de mens niet in conflict verkeert (en dit is fysiek wel aantoonbaar) blijft er een bruisende energie. Hoeveel energie verspilt een mens immers niet met conflict? Met ergernis, jaloezie, ambitie, enz. Deze bruisende energie is wat hij "compassie" noemt: compassie is een inmiddels antiek woord maar drukt hetzelfde uit als zuivere liefde.....
Geen opmerkingen:
Een reactie posten