"Waarom zijn we op aarde?" /2 : De werkelijkheid van ideeën

Hierbij de link: Waarom zijn we op aarde? /2 De werkelijkheid van ideeën
Momentele tv. serie: Beschikbaar tot 25 juni.

 

De EO serie 'waarom zijn we op aarde', heeft zoals de titel lijkt, geen religieuze missie maar is een ontmoeting met wetenschappers van allerlei aard, zowel gelovige als niet gelovige, en behelst behoorlijk complexe materie.

Anders dan de 'schoolkatechismus'  (Vraag 1: Waartoe zijn wij op aarde? Antwoord: Wij zijn op aarde om God te dienen en daardoor hier en in het hiernamaals gelukkig te zijn) : heeft de EO serie deze wat ongelukkige titel voor een desondanks sceptische serie documentaires. (De stelregel we zijn hier -en hierna-  om gelukkig te zijn is een wel heel simplistisch antwoord op de complexe vragen van het leven. - En heeft geen enkel antwoord op het kwaad.)

 

In dit deel gaat het over de samenhang tussen de taal van de wiskunde, als de beschrijving - beter herschrijving van de werkelijkheid, en in hoeverre het fundamenteel daarbij de werkelijkheid als zodanig beschrijft. Wanneer de mens tot zulke grootse bedenksels in staat is, moet de mens over een bijzonder vermogen beschikken, om niet alleen de waarneembare 'realiteit' te vertalen en te interpreteren, maar ook om deze daadwerkelijk adequaat te begrijpen.

 

Maar voordat de mens zichzelf daarbij ophemelt, blijft het de diepste vraag, of datgene wat de mens en de wiskunde beschrijft hetzelfde is als de waarneembare werkelijkheid. Of blijft het uiteindelijk toch een menselijk-intellectuele perceptie, of te wel een interpretatie van het eigenlijke?

 

Neem een simpel voorbeeld: Wanneer je de afstand hebt berekend tussen laten we zeggen de aarde en de maan, heb je dan een fundamentele werkelijkheid beschreven? De fysieke realiteit zo mag je stellen, heeft geen enkele notie van deze afstand of heeft daar enige 'realiteitszin' voor. (Het is uiteindelijk een alleen-menselijk bedenksel dat in de praktijk hooguit een zin heeft, bijvoorbeeld bij reizen naar de maan.)

 

Een wetenschapper in de aflevering stelt dat 'de mens naar steeds hogere bergen zoekt, om steeds meer en wijder te kunnen waarnemen.' De waarneming en de interpretatie van de waarneming schijnen niet identiek, of heeft wiskunde dit dilemma overwonnen?

Je kunt het nog anders verwoorden: heeft de werkelijkheid als zodanig een TAAL?

 

En als dit zo zou zijn, neigt TAAL dan niet - hoe dan ook - naar een auteur, er is geen taal zonder een auteur. Als iets als de werkelijkheid kan worden omschreven, is er dan een schrijver? Een goed voorbeeld van een 'verborgen taal', een code is de DNA streng. Wijst de code waarin genen zijn gerangschikt naar een aard taal? Een evolutiebioloog was hier nog fel tegen gekant in een artikel, natuurlijk vreest de atheïst dat er bij het idee van taal altijd een 'auteur' om de hoek komt kijken. Deze "vrees" spreekt men tevens uit in deze aflevering. Hetzelfde wat geldt voor het DNA, de complexe structuur die niets aan het toeval overlaat en exact een levensvorm bepaalt, geldt voor de schijnbare complexiteit van het heelal. De fijnafstemming (fine-tuning) van het heelal bepaalt exact dat het vatbaar was voor het leven. Bij een minimale afwijking was dit heelal niet mogelijk geweest. Ook hier lijkt er zich een hogere verborgen werkelijkheid achter af te spelen.

Hierin weerspreekt men zich in deze aflevering, de reductionist die in de serie inderdaad opvallend radicaal is in zijn nihilisme - maakt duidelijk onderscheid tussen dat wat realiteit is, en de verhalenverteller, de mens, de interpretator : opvallend erkent hij tevens dat wiskunde een 'taal' is die de realiteit dicht nadert en wat de mens daarbij wonderbaarlijk verheft.

 

Wie is de mens, om de werkelijkheid te kunnen bevatten? , is het éne

Hoe wonderbaarlijk is het, dat de mens dit kan.. is het andere....
De derde vraag is, is de mens ooit in staat de ganse werkelijkheid te beschrijven en desnoods samen te vatten in een formule van formaat, die op een T-Sjirt geschreven kan worden, of bevat de aard der werkelijkheid aspecten die dusdanig in het verborgen liggen dat ze nooit kunnen worden omschreven...